05-23-2022, 02:56 PM
Lev Enzelna veya Hüvallahüllezi Arapça Türkçe Okunuşu Fazileti ve Anlamı
Lev enzelna Arapça, Türkçe okunuşu nedir? Lev enzelna anlamı nedir? Lev enzelna ayetlerini okumanın fazileti nedir? Lev enzelna ayetleri Kuran'da hangi surede geçiyor?
Lev enzelna olarak bilinen dört ayet Haşr suresinde geçmektedir. Lev enzelna ile başlayan Haşr suresinin son dört ayetidir. Haşr sûresi Medine’de inmiştir. 24 âyettir.
Malik b. Yesâr`dan rivayet edildiğine göre Rasûlüllah (sav) şöyle buyurmuştur: "Kim sabahleyin üç defa "euzubillahis-Semî`il-Alîmi mines-şeytanirracım" der, sonra Haşr suresi`nin sonundaki üç ayeti okursa Allah kendisine yetmiş bin melek vekil kılar, bunlar akşama kadar o kişiye dua ve istiğfar ederler. Eğer o gün vefat ederse şehid olarak ölür. Bunu akşamleyin okuyan da aynı derecededir." (Tirmizî, Müsned, Beyhakî, Taberani, Ibn Kesîr).
Rivayetlerin çoğunda son üç ayetten bahsedilmekle beraber, "Levenzelnâ`dan aşağısı" diyen rivayetler de vardır (bk. Kurtubî, XVNI/1).
(Haşr Suresi 21-22-23-24)
LEV ENZELNA HÜVALLAHÜLLEZİ TÜRKÇE OKUNUŞU
Eûzü bi’llâhi’s-semî'il-alîmi mine’ş-şeytâni'r-racîm.
Bismillahirrahmanirrahim
* Lev enzelnâ hâżâ-lkur-âne ‘alâ cebelin leraeytehu ḣâşi’an mutesaddi’an min ḣaşyeti(A)llâh(i)© ve tilke-l-emśâlu nadribuhâ linnâsi le’allehum yetefekkerûn(e)
* Huvallâhullezî lâ ilâhe illâ hu(ve)(s) ‘âlimu-lġaybi ve-şşehâde(ti)(s) huve-rrahmânu-rrahîm(u)
* Huvallâhullezî lâ ilâhe illâ huve-lmeliku-lkuddûsu-sselâmu-lmu/minu-lmuheyminu-l’azîzu-lcebbâru-lmutekebbir(u)© subhâna(A)llâhi ‘ammâ yuşrikûn(e)
* Huvallâhul hâlikul bâriul musavviru lehul esmâul husnâ, yusebbihu lehu mâ fî-ssemâvâti vel-ard(i)(s) vehuve-l’azîzu-lhakîm(u)
(Haşr Suresi 21-22-23-24)
LEV ENZELNA HÜVALLAHÜLLEZİ ANLAMI
Rahman ve Rahim olan Allah’ın adıyla
* Eğer biz, bu Kur’an’ı bir dağa indirseydik, elbette sen onu Allah korkusundan başını eğerek parça parça olmuş görürdün. İşte misaller! Biz onları insanlara düşünsünler diye veriyoruz.
* O, kendisinden başka hiçbir ilâh olmayan Allah’tır. Gaybı da, görünen âlemi de bilendir. O, Rahmân’dır, Rahîm’dir.
* O, kendisinden başka hiçbir ilâh bulunmayan Allah’tır. O, mülkün gerçek sahibi, kutsal (her türlü eksiklikten uzak), barış ve esenliğin kaynağı, güvenlik veren, gözetip koruyan, mutlak güç sahibi, düzeltip ıslah eden ve dilediğini yaptıran ve büyüklükte eşsiz olan Allah’tır. Allah, onların ortak koştuklarından uzaktır.
* O, yaratan, yoktan var eden, şekil veren Allah’tır. Güzel isimler O’nundur. Göklerdeki ve yerdeki her şey O’nu tesbih eder. O, mutlak güç sahibidir, hüküm ve hikmet sahibidir. " (Haşr Suresi, 21-22-23-24)
LEV ENZELNA HÜVALLAHÜLLEZİ ANLAMI 2
Eûzü bi’llâhi’s-semî'il-alîmi mine’ş-şeytâni'r-racîm.
Allahü teâlâya isyân ve küfründen dolayı rahmetinden kovulmuş olan Şeytân'ın hile ve kötülüklerinden her şeyi işiten ve bilen yüce Allah'a sığınırım.
Bismillâhi’r-rahmâni’r-rahîm
Rahmân (ve) rahîm (olan) Allah’ın ismiyle.
59/22. O, öyle bir Allah’tır ki, O'ndan başka hiç bir ilâh yoktur.
O, görünmeyeni de görüneni de bilendir.
Rahmân’dır (dünyada bütün kullara merhamet edendir) (ve)
Rahîm’dir (âhirette yalnız müminlere merhamet edendir).
59/23. O, öyle bir Allah’tır ki, O'ndan başka hiç bir ilâh yoktur.
Melik'dir (melek, ruh ve madde âlemlerinin yegâne sâhibidir).
Kuddûs'dür (her türlü noksanlık ve kusurdan berîdir, uzaktır).
Selâm'dır (hiçbir ayıbı olmayan, bütün tehlikelerden uzaklaştırıp selâmete erdiren ve cennetteki kullarına selâm verendir).
Mü’min'dir (Peygamberlerine “aleyhimü’s-selâm” mûcizeler vermek suretiyle tasdik eden; mü'minlere va’dettiği mükâfâtı, kâfirlere de tehdit ettiği azâbı veren; dostlarını azâbından emin kılandır).
Müheymin'dir (güvenilen, her şeyi gözetip koruyandır).
Azîz’dir (mağlûp edilmesi mümkün olmayan bir gâliptir).
Cebbâr'dır (kulların hâllerini ve ihtiyaçlarını düzelten, eksikleri tamamlayan, dilediğini zorla yaptırmaya gücü yeten ve varlığı çok yüce olandır).
Mütekebbir'dir (büyüklükte eşi olmayan ve yarattığı her varlık ve işte büyüklüğünü gösterendir).
(Yüce) Allah, (müşriklerin kendisine) ortak koştukları şeylerden münezzehtir, uzaktır.
59/24. O, öyle bir Allah’tır ki,
Hâlik’tır (her şeyi hikmeti gereği takdîr eden ve yaratandır).
Bâri’dir (eşyayı ve her şeyin kısımlarını birbirine uygun ve âhenkli bir hâlde yoktan var edendir).
Musavvir’dir (tasvîr eden; her şeye bir şekil ve özellik verendir).
En güzel isimler, O'nundur.
Göklerde ve yerde bulunanların hepsi, O'nu tesbîh eder (O’nun şânını yüceltmektedir).
O Azîz'dir (mağlûp edilmesi mümkün olmayan bir gâliptir).
Hakîm'dir (emirleri ve bütün işleri, nizâm ve tedbîr üzere hikmetli olandır).
LEV ENZELNA HÜVALLAHÜLLEZİ ÖNEMİ HÜVALLAHÜLLEZİ'Yİ OKUMANIN FAZİLETİ
Malik b. Yesâr`dan rivayet edildiğine göre Rasûlüllah (sav) şöyle buyurmuştur: "Kim sabahleyin üç defa "euzubillahis-Semî`il-Alîmi mines-şeytanirracım" der, sonra Haşr suresi`nin sonundaki üç ayeti okursa Allah kendisine yetmiş bin melek vekil kılar, bunlar akşama kadar o kişiye dua ve istiğfar ederler. Eğer o gün vefat ederse şehid olarak ölür. Bunu akşamleyin okuyan da aynı derecededir." (Tirmizî, Müsned, Beyhakî, Taberani, Ibn Kesîr).
Rivayetlerin çoğunda son üç ayetten bahsedilmekle beraber, "Levenzelnâ`dan aşağısı" diyen rivayetler de vardır (bk. Kurtubî, XVNI/1).
Rivayetler ışığında sabah ve akşamleyin, tercihen namazların bitiminde, üç defa "Euzü billahi`s-semî`il-Alimi mine`ş-şeytânirracîm..." diyerek "Lev-enzelnâ"dan aşağı dört ayeti (iki rivayetin arasını bulmuş olarak) okumak müstehaptır. (Hz. Peygamber’in bazen işleyip bazen terkettiği, âlimlerin ve sâlih kulların öteden beri yapageldikleri ve tavsiye ettikleri fiil ve davranışlara dinî terminolojide müstehap denilir.)
Haşr Suresi, Medine döneminde nazil olmuştur. 24 âyettir. Sûre, adını ikinci ayette geçen “el-Haşr” kelimesinden almıştır. Haşr, toplamak demektir. Sûrede başlıca, Medine’de yaşamakta olan ve Peygamber(s.a.v)Efendimizle yaptıkları antlaşmaya ihanet ederek İslâm toplumunu ortadan kaldırmak üzere Mekkeli müşriklerle ittifak yapan Nadîroğulları’nın Medine’den topluca sürülmesi hadisesi ile Yahudilerle antlaşma yapan münafıklar konu edilmektedir. Haşr sûresinin faziletiyle ilgili olarak kaynaklarda bazı bilgiler yer almaktadır. Sûrenin özellikle son üç âyeti, Allah’ın yüceliğini dile getiren isim ve sıfatlardan meydana geldiği için İslâm imanının temelini oluşturur. Birçok hadis mecmuasında (Müsned, V, 26: Dârimî, “Feżâʾilü’l-Ḳurʾân”, 22; Tirmizî, “Feżâʾilü’l-Ḳurʾân”, 22
kaydedilen bir hadise göre, sabahleyin üç defa, “Eûzü billâhi’s-semîi’l-alîmi mine’ş-şeytâni’r-racîm” dedikten sonra Haşr sûresinin sonundaki üç âyeti okuyan kimse için Allah Teâlâ 70.000 melek görevlendirir, bu melekler akşama kadar ona dua ederler. Bu kimse eğer o gün ölürse şehid olarak can vermiş olur. Hadiste aynı müjde âyetleri akşamleyin okuyanlar için de tekrar edilmiştir.
Sabah namazlarından sonra Haşr sûresinin son üç âyetinin okunması bir gelenek haline gelmiştir. Deylemî, Abdullah b. Abbas(r.a)’tan gelen şu rivayete yer verir: “Allah’ın ism-i a‘zamı Haşr’in sonundaki altı âyettedir” (el-Firdevs, I, 416). Ancak ism-i a‘zamı başka sûrelerde gösteren rivayetler de vardır. (Hâkim, I, 504-506).
Son üç ayetten önce okunan ayetlerde, cennetliklerle cehennemliklerin bir olmadığı ve Kur’an-ı Kerim’in azametini anlatması açısından ve insanı tefekkür etmeye teşvik etmesinden dolayı okunmasında fayda vardır.
Enes bin Malik (Radıyallahü Anh)’dan rivayet edildiğine göre, Resulullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) bir kişiye, yatağına yatacağın vakit Haşr Suresini okumayı vasiyet etmiş ve: “Ölürsen, şehid olarak ölürsün” veya “cennet ehlinden olursun” buyurmuştur.( Münziri, Tergib ve Terhib, 1/416)
Keşfü’l-Esrâr isimli eserde geçtiğine göre, Resulullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurmuştur: “Kim Haşr Suresini okursa, cennet, cehennem, Arş, Kürsi, Hicab, gökler ve yerler, haşerat, kuşlar, rüzgar, ağaç, hayvan, dağ, güneş, ay ve melekler ne varsa hiç biri geri kalmadan hepsi onun için dua ve istiğfar ederler. O gün yada gece vefat edecek olursa, şehid olarak ölür.”
Resulullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) buyurdu ki: “Her kim Haşr Suresini okursa, Allah geçmiş ve gelecek bütün günahlarını bağışlar.”( Kadı Beyzâvî, Beyzâvî Tefsir (Envârut-Tenzîl ve Esrârut-Te’vîl), 2/484)
Resulullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) uyumadan önce Müsebbihat (İsra, Hadid, Haşr, Saff, Cuma, Teğabün, ve A’la) surelerini okurdu.( Ebu Davud, Edeb, 17; Tirmizi, Fedailül-Kur’an, 21)
Resulullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) buyurdu ki: “Her kim sabahladığında üç kere [E’ûzü billahissemî’ıl alîmi mineşşeytânirracîm.] der. Sonra Besmele ile beraber Haşr Suresinin 21-24. ayetlerini okursa ve o gece veya gündüz ölürse, muhakkak cenneti kendisine vacip kılmış olur.”( Suyutî, Câmi’ussağir, 6/201,no.8943; Beyhaki, Şü’abül-İmân, 2/492)
Bir hadisi şerifte şöyle zikredilmiştir: “Her kim Haşr Suresinin sonunu okur da, o gün veya gece ölürse, yapmış olduğu bütün günahları silinir.” (Suyuti, Dürru’l-Mensûr, 8/122)
Bir Başka hadisi şerifte de şöylke zikredilmiştir: “Her kim sabah olduğunda Haşr suresinin sonundan 3 ayet okursa, Allah(‘u Teala) o kişiye akşama kadar dua ve istiğfar etmek üzere 70.000 melek görevlendirir. O gün ölürse, şehit olarak ölür. Akşamladığında bunları okuyana da aynı derece vardır.”( Tirmizi, Fedâilül-Kur’ân, 22; Ahmed bin Hanbel, Müsned, 5/26)
Bir diğer hadisi şerifte şöyledir: “Kim sabaha ulaştığında Haşr Suresinin sonundan üç ayet okur, sonra da o gün ölürse, o şehidler mührü ile mühürlenir! (Her kim) o(nu) akşama ulaştığında okur da o gece ölürse, (yine) şehidler mühürü ile mühürlenir.”( Dârimi, Fedâilül-Kurân, 22,no.3426)
Enes bin Malik (Radıyallahü Anh)’dan rivayet edildiğine göre, Resulullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) bir kişiye, yatağına yatacağın vakit Haşr Suresini okumayı vasiyet etmiş ve: "Ölürsen, şehid olarak ölürsün" veya "cennet ehlinden olursun" buyurmuştur.( Münziri, Tergib ve Terhib, 1/416)
Maddi ve Manevi hastalıkları için şifa arayan kişi, şu ayetleri okuması ve bunları yazıp bir su dolu kabın içinde bir müddet beklettikten sonra içmesi tavsiye edilmektedir: "Fatiha Suresi, Haşr Suresinin son dört ayeti, üç kere İhlas Suresi, üç kere Felak Suresi, üç kere Nas Suresi ve arkasından (aşağıdaki resimdeki gibi) dua okunur.
Maddi ve Manevi Hastalıklar İçin Dua
Müminlere karşı kalplerde kin ve düşmanlık hissi olmamasını isteyen kişi, sahabelerin yaptığı gibi Haşr suresinin 10. ayetini okumaya devam etmelidir.
Yüksek zekâya sahip olmak isteyen kişi, bir Cuma gecesi Haşr suresinin 22-24. ayetlerini yazıp, zemzem suyunun içine koyup o sudan içmeye devam etmelidir.
Kendisinde sihir ve büyü olan kişi, Haşr suresinin 22-24. ayetlerini okur, yüzünü ve bütün bedenini mesheder ve sıvarsa, o sihir ve büyü bozulur.
Sabah ve akşam üç defa (besmeleden önce) “Eûzü billâhi’ssemîi’l-alîmi mine’ş-şeytâni’r-racîm” dedikten sonra Haşr Sûresi’nin son üç âyetini okuyanlar için büyük müjdeler bulunmakla beraber özellikle sabah namazlarından sonra bu üç âyetin okunması gelenek haline gelmiştir. (Tirmizî, “Sevâbü’l-Kur’ân”, 22; Müsned, V, 26; Dârimî, “Fezâilü’l-Kur’ân”, 22)
LEV ENZELNA (Haşr 21-24) HÜVALLAHÜLLEZİ TEFSİRİ
21.Ayet: “Eğer Biz bu Kur'an'ı bir dağa indirseydik, hiç şüphesiz onu Allah korkusundan boyun eğerek parça parça olmuş olduğunu görürdün. Bu misalleri insanlar düşünsünler diye veriyoruz.” Yani ey insanlar! Bu şanı yüce, çeşitli uyarılan içeren ve size indirilmiş bu Kur'an'ı... Yahut, Ey Rasûlüm Muhammed! Sana indirilen Kur'an'ı... Veya, Muhammed'e indirilen Kur'an'ı... Bu sonuncu takdire göre, muhataptan gaybe iltifat vardır.
Âyette geçen ”bir dağ" dan maksat, herhangi bir dağdır. ”Görürdün" hitabı da, görebilen herkese şamildir. Yahut hitap, Rasulülah (sallallahü aleyhi ve sellem)'adır.Dağlar, kuvvette ve kendisine çarpan şeylerden etkilenmemekte, alem olmakla beraber, Kur'an ona indirilse parça parça olurdu.
İlim adamlarından biri şöyle dedi: ”Huşu, iç âlemin; hu dû ise, zahir organların Hak'ka boyun eğmesidir."Diğer bir kısım ilim adamları ise şöyle demişlerdir: ”Hudû, bedende, huşu ise, ses ve gözde olur."Râğıb der ki: ” Huşu, tazarru ve niyazdadır. Daha ziyade görünen organlarda bulunanda kullanılır. ”Daraat", daha çok kalpte olanlar hakkında kullanılır. Bunun içindir ki bir rivyette şöyle denilmiştir: ”Kalp tazarruda bulununca, organlar da Hak'ka boyun eğer."
Dağları, Allah'a isyan edip de cezalandırılmalarından korkarak parça parça olduğunu görürdün. Arapçada ”sad'“kelimesi, demir, cam ve bunlar gibi sert cisimleri yarmak mânâsına gelir. Ağrıdan dolayı başta olan yarılma mânâsını ifade eden ”Sudâ'“ da bu kelimeden gelmektedir.
Âlimler dediler ki: ”Bu âyet, Kur'an-ı Kerim'in şanının yüceliğini, onda olan öğütlerin tesir gücünü somut bir misalle açıklıyor. Bu misalle, kalbinin kasavetine yani kalbinin katılığına, Kur'an okunduğu zaman huşu duymamasına ve Kur'an'ı az tefekkür etmesine karşı, insan azarlanmak istenmiştir."
Âyetin ifade ettiği mânâ şöyle oluyor: Ey insanlar! Size verildiği gibi dağlara da akıl ve şuur verilseydi sonra da o dağlara Kur'an indirilseydi ve sizin durumunuz gibi dağlara da terğîb ve terhîp yapılsaydı; Kur'an-ı Kerim'i tazim etmede, emir ve yasaklarına uyma hususunda Allah'ın hakkını ödeyememe endişesiyle, Allah korkusundan dehşete kapılır ve parça parça olurdu.İnkarcı kâfir, dağdan daha kasvetlidir. Bundan dolayıdır ki, Kur'an'dan asla etkilenmezler.
Bu âyetteki ”meseller..." kelimesi ile, burada ve Kur'ân'ın diğer yerlerinde zikredilen mesellere işaret edilmiştir. Yani Kur'ân'ın azameti ve insanın düşüklüğü hakkındaki bu garip söz ve her ikisinin hayret verici niteliklerinin açıklanması ve Kur'an'da zikredilen diğer meseller... ”Mesel" sözü, halk arasında yaygın olan darb-ı meseller hakkında örfî bir hakikattir. Sonra garabet hususunda darb-ı mesellere benzetilerek, her garib iş ve durumu, hayret verici her sıfat hakkında istiare yoluyla kullanılmıştır. Çünkü mesel, garabetten uzak değildir. Zümer sûresinde, Mekkî olduğu halde, geçmiş zaman kipiyle haber verilerek şöyle denilmiştir: ”Yemin olsun ki Biz, öğüt alsınlar diye bu Kur'an'da insanlara her türlü misali (meseli) verdik." (Zümer Suresi, 27)
Üzerinde olduğumuz Haşr sûresinde ise, bu sûre Medine'de indiği halde gelecek zaman ifade eden bir kip ile söylenmiştir. Buradaki incelik şu olabilir: Zümer süresindeki, ileride mutlaka gerçekleşecek olan şeyleri sayıp ifade etmek türündedir. Bu Haşr süresindeki ise, durumların devamını ifade etmek veya geçmiş bir hali şimdi oluyormuş gibi anlatmak için, geçmişi şimdiki zaman kalıbıyla ifade etmek kabilindendir. Bu durumda anlam şöyle olur: Bizim durumumuz, düşünüp muhakeme etmeleri için insanlara darb-ı meseller getirmektir. Yani, tefekkürün yararını ve tezekkürün yani hatırlamanın menfaatini sağlamak için darb-ı meseller getiririz.
"Tefekkür", ya yaratan hakkında veya yaratılanlar hakkında olur. Yaratan yani Allah hakkındaki tefekkür de ya zatı veya sıfatları hakkında olabilir.
Allah'ın zatında tefekkür, şeriat tarafından yasak edilmiştir. Çünkü Allah'ın zatını, ancak Allah bilir. Fakat Allah'ın vacibü'l-vücut oluşu, ezelî ve ebedî oluşu, hiçbir şeye muhtaç olmayan mânâsında samediyyet cihetinden O'nun büyüklüğü, celâl ve yüceliği itibariyle zatında tefekkür caizdir.
Sıfatlarında tefekküre gelince, sıfatlarının yüceliği hakkında tefekkür edilir. Şöyle ki, Cenabı Hakk'ın ilmi bütün malûmatı ihtiva eder. Kudreti bütün eşyayı, iradesi bütün kâinatı, işitmesi bütün işitilenleri, görmesi bütün görülenleri içerir. Diğer sıfatları da hep kemal mertebesindedir.
Fiilleri hakkında tefekküre gelince; bu, fiillerinin şümulü, çokluğu, sağlamlığı ve en güzel şekilde meydana gelmesi yönünde olur. ”O, her an yaratma ve tasarruftadır." (Rahman Suresi,29)
Yaratılanlar üzerinde tefekküre gelince, bu, ya gökler ve yerler üzerinde olur veya kıyametin dehşeti ve sonsuza dek ahiret hayatının halleri hakkında olur.
Ariflerden birisi şöyle demiştir: ”Tefekkür, şu sahalarda olur: Allah'ın âyetleri ve sanatlı varlıkları üzerinde olur. Bundan, marifetullah meydana gelir. Allah'ın azameti ve kudreti üzerinde olur. Bu tefekkürden de haya meydana gelir. Allah'ın nimetleri ve ihsanı hakkında tefekkür edilir. Bundan da muhabbetullah doğar. Allah'ın vaad ettiği mükâfatlar hakkında tefekkür edilir. Bundan, tâate istek doğar. Allah'ın azap ile olan tehdidi hakkında tefekkür edilir. Bundan da günahlardan korkup çekinme hali oluşur. Allah'ın rızasını gerektiren şeylerde kulun gösterdiği noksanlıklarda tefekkür edilir. Bundan da utanma, pişmanlık ve tevbe etme meydana gelir."
Tefekkürde dikkat edilmesi gereken en önemli hususlardan bir kısmı da, düşünenin başlangıcı, hayatı, gönlüyle, diliyle ve bedeniyle Rabbine kulluk etme konularında kendi durumunu düşünmesidir.Bir insan, bütün ömrünü, hâlinin evveline, ortasına ve sonuna nazaran kendi nefsini düşünmeye sarfetse yine bu işin hakkınıveremez.
22.Ayet: O, öyle bir Allah'tır ki, O'ndan başka hiçbir ilâh yoktur. Görülmeyeni ve görüleni bilendir. ”Allah" lâfzı, kemal sıfatlara ve yüce zata delâlet eden ve ism-i Azam ile adlandırılmış, hak mabut manasınadır.
"Gayb" ve ”şehadet" kelimelerinin başındaki elif lâm, istiğrak ifade eder. Yani O, görünen ve görünmeyen her şeyi bilir. Duyu organlarının hakkında bilgi sahibi olmadığı kutsî cevherleri ve hallerini, duyu organlarının hakkında bilgi edindiği cisimleri ve durumlarını, var olanı ve olmayan her şeyi bilendir.
Bu izaha göre ”gayb" (bilinmeyen, görülmeyen)'tan maksat, şu varlık âleminden, sırdan, alenî olandan, dünya, ahiret ve bunlar gibi şeylerden gaib olan, bilinmeyen ve görünmeyenlerdir.
Râğıb der ki: ”Gayb: İnsanların duyu organlarından, gözlerinden ve bunlarla görüp müşahade ettikleri âlemden gizli olan şeylerdir."
Var olmayanlara gelince, bunlar ya varlığı mümkün olmayanlar veya mümkün olanlardır.Var olanlara gelince, bunların da bir kısımının yokluğu mümkün değildir. Bir kısmının ise yokluğu mümkündür.
Bu dört kısmın her birinin hükümleri ve özellikleri vardır. Bütün bunlar, Allah'ın ilmi dahilindedir.
Cenab-ı Hak, görülmeyeni yani gaybı, görülenden yani şahâdet'ten önce zikretti. Çünkü var olmada, görülmeyen görülenden öncedir. Var olması cihetiyle de görülmeyip bilinmeyenlere Allah'ın ilminin ilgisi daha önceliklidir.
Şunu bil ki, gaybı bilmenin Allah'a isnadı bize nisbetle olan gaybtır. Allah'a nisbetle olan gayb değildir. Çünkü yerde ve göklerde hiçbir şey Allah'a gizli değildir.
O, Rahmandır, Rahimdir. Allah'ın dünyadaki rahmeti, mümin olsun kâfir olsun, tüm insanlara ve cinlere şamildir. Bunun içindir ki: ”Ya Rahman-ed Dünya!" denilir. Çünkü Rahman kelimesindeki harflerin fazlalığı, mânâdaki ziyadeliği ifade eder.
Ebedî âleme ait olan rahmeti ise, yalnız mü'minlere aittir. Bundan dolayıdır ki; ”Ya Rahîm'el-âhiret" denilir. İşte bu izaha göre, kendilerine nimet verilenler itibariyle Rahman'ın mânâsında ziyadelik vardır. Fertler ve nevîler yönünden de noksanlık vardır.
Dünya ve âhirette Cenab-ı Hakkın sonsuz rahmetini haber veren bu iki ismin belirtilmesinde Allah'ın rahmetinin büyüklüğüne dikkatleri çekmek, günahkâr kişilerin O'nun rahmetinden ümitlerini kesmemelerine müjde vardır. Aynı zamanda Cenab-ı Hakkın az ameli kabul edip, çok mükâfatlar vereceğini ifade etmesi bakımından da itaat edenlerin şevkini artırma vardır.
Kulun ”Rahman" ve ”Rahîm" isimlerinden nasîbi şu olmalıdır: Evvela, gizli ve aşikâr kendisine acımak suretiyle çok merhametli olmalıdır. Sonra da, başkalarının meşru isteklerini elde etmede yardımcı olmak, onlara doğru yolu göstermek ve onlara şefkat gözüyle bakmak suretiyle başkasına karşı merhametli olmaktır. Nitekim terbiyeci büyüklerden birisi şöyle demiştir:Ey yavrum! Yaratıkların tümüne merhamet et, Onlara şefkat ve merhamet gözüyle bak.Büyüklere hürmet, küçüklere şefkat et,Her yaratılanda, onu yaratanın hakkım gözet.
23.Ayet:”O, öyle bir Allah'tır ki, Ondan başka hiçbir ilâh yoktur.” Allah (celle celalühü) tevhîd konusuna verdiği önemi açıklamak için, ” O" anlamındaki ”hüve" zamirini tekrar etmiştir.O, hükümrândır, ”Hükümrân" diye ifade edilen ”melik" kelimesi, hüküm ve saltanat sahibi demektir.
Mülk, emir ve yasaklarla varlıklara tasarruf etmek demektir. Bu, konuşabilen varlıkların idaresine hastır. Bunun içindir ki, ”insanların meliki" denir de, ”eşyanın meliki" denmez. Allahü teâlâ 'nın; ”Din gününün maliki" sözünün anlamı, ”Din günündeki malik" şeklindedir. Müfredât'Va böyle denilmiştir.
Noksanlıklardan yücedir. Bu anlamı veren ”Kuddûs" kelimesi, ”kuds" mastarından alınmış, mübalâğa ifade eden kalıplardandır. Kuds, nezahet ve temizlik mânâsmdadır. Kuddûs de, herhangi bir noksanlığı gerektiren şeylerden ve her türlü ayıptan son derece nezîh ve yüce olan zat demektir. ”Sübbûh" da bunun benzeridir. Meleklerin Cenabı Hakkı tesbih ederken şöyle dedikleri rivayet edilmiştir: ”Sübbûh'un, kuddûs'ün Rabbu'l-Melâiketi ve'r-Rûh."
Dünyadaki sultanların halleri ve durumları, zulümlerle, haksızlıklarla, hükümlerdeki haddi aşmalarla ve bunlardan doğacak kötü sonuçlarla değişikliklere uğradığı için, ”Melik" isminden sonra, ”Kuddûs" ismi getirildi. Çünkü Cenab-ı Hakk'ın hâkimiyet ve saltanatında böyle bir değişiklik meydana gelmez. Zira Allah'ın sıfatlarında değişiklik muhaldir, mümkün değildir.
Âlimlerden birisi şöyle demiştir: ”Takdis, temizlemek demektir. Ruhu'l-kuds, Cebrail (aleyhisselâm)'dir. Çünkü O, Allah tarafından kuds ile iner. Yani, nefislerimizi temizleyen Kur'an, hikmet ve ilâhî feyz ile iner. Beyt-i mukaddes, şirk gibi pisliklerden temizlenmiş yer demektir. Yahut da, orada günahlardan temizlenildiği için o adı almıştır. Mukaddes yer (Arz-ı mukaddes) de bu mânâya gelir. Hazîratül-Kuds, cennettir."
Selâm'dır. Her türlü âfet ve noksanlıklardan selâmette olan zattır."Selâm", selâmet mânâsında mastardır. Cenabı Hak bütün noksanlıklardan salim olduğu için, mübalâğa ifade ederek selâm ismiyle vasıflanmıştır. Yahut da, selâmet vermede mübalâğalı olduğunu ifade için, Allah'a selâm denilmiştir. Bu görüşe göre, kelâm (söz), teklim (konuşma) mânâsında olduğu gibi, selâm da teslim mânâsında olmuştur.
"Ente's Selâm = Sen selâmsın" sözünün mânâsı, her türlü ayıptan salim olan ve her türlü noksanlıktan münezzeh olan yalnız sensin demektir.
"Ve minke's Selâm - Selâm yalnız sendendir" ifadesi, Allah odur ki, selâmet verir de, âciz kişi hoşa gitmeyen şeylerden salim olur, iki cihanda onu zorluklardan kurtarır, mü'minlerin günahlarını ayıplarını örter de kıyamet gününde rezil ve rüsvay olmaktan kurtulurlar, anlamını dile getirir. Yahut cennet'te mü'minlere selâm verir demektir. Çünkü Cenab-ı Hak şöyle buyurmuştur: ”Rahim olan Rah tarafından onlara söz olarak selâm gelir." (Yâsîn Suresi, 58)
"Selâm yalnız sana döner" sözü, ”yer üzerinde bulunan her şey fânidir. Ancak yücelik ve ikram sahibi olan Rabbinin zatı bakîdir." (Rahmân Suresi,26,27) âyetlerine işarettir.
"Ey bizim Rabbimiz! Selâm ile bizi hayatlandır" sözü, dünya ve âhirette Allah'tan selâmet isteme mânâsını ifade eder.Bu duâ Rasûl-i Ekrem Efendimiz (sallallahü aleyhi ve sellem)'in yaptığı me'sûr bir duadır. (Ebû Davud ve Nesâî rivayet etmiştir. Bkz. Câmiu'l-Usûl, 4/217.)
Mü'mindir. Kendisi, kendisinin tek olduğunu bildirir, ”Allah, kendinden başka hiçbir ilâh olmadığına şahitlik etti." (Al-i İmrân Suresi, 18) âyetinde bu ifade edilmektedir. Bu görüş, Zeccac'a aittir. Yahut da, emniyyet ve güven verendir. ”Enin", kişinin huzura kavuşması ve korkunun yok olmasıdır.
İbn Abbas (radıyallahü anh) şöyle der: ”El-Mü'min, insanları zulmünden emin kılan, iman edenleri azabından muhafaza eden, demektir. Bu mânâya göre ”mü'min", korkutmanın zıddı olan emniyet ve güven vermek demek olan ”îman" mastarından ism-i faildir. Nitekim bir âyette şöyle gelmiştir: ”O, kendilerini açlıktan doyuran ve korkudan emniyette kılandır."(Kureyş Suresi, 4)Gözetip koruyandır. Bu anlamı veren ”El-Müheymin" kelimesi ile ilgili olarak bazı âlimler dedi ki: ”Bu isim, mânâsı türetme kalıplarından yüce olan isimlerdendir. Yani mastardan türemiş bir kelime değildir. Tevilini ancak Allah bilir."
Bazı ilim ehli de dedi ki: ”Zararlardan son derece koruyup muhafaza eden mânâsına gelir.Araplar, kuşun yavrusunu himaye etmek için üzerlerine kanatlarını gerince ”heymene't-tâiru" derler."
Ebu'ssuûd Tefsirinde şöyle denmiştir: ”El-Müheymin; her şeyi gözetip koruyan demektir."Zerrûkî dedi ki: ”Lügat bakımından müsahade eden, gören demektir. Cenab-ı Hakk'ın şu âyeti bu mânâyı ifade eder: ”Ve ona şahitlik etmek üzere..." (Maide Suresi,48) Bu âyette geçen 'müheymin' kelimesi, şahitlik yapan, gören ve bilen mânâlarına gelir."
Bazıları da dedi ki: ”Korkunun zıddı olan ”enin" mastarından alınmış ”müfey'il" kalıbında bir kelimedir. Emniyette kılan, anlamındadır."
İmam-ı Gazâlî (radıyallahü anh) dedi ki: ”Allah hakkında ”müheymin" kelimesinin mânâsı, yarattıklarının amellerini, rızıklarını ve ecellerini gözetip idare eden demektir. Allah'ın yarattıkları üzerindeki gözetim ve idaresi; haberdar olmasıyla, hakimiyetiyle ve korumasıyladır. Bir şeyin asıl hüviyet ve mahiyetine gözcülük yapan herkes, ona hakimdir, onu koruyandır ve dolayısıyla onun üzerinde müheymin'dir. Görüp gözetmek, ilme bağlıdır. Hakimiyet kâmil bir kudrete bağlıdır. Muhafaza etmek de fiile aittir. Bu mânâları, kendi zatında toplayan müheymin ismidir. Bunları tam ve mutlak mânâda zatında toplayan yalnız Allah'tır. Bundan dolayıdır ki şöyle denilmiştir: ”Müheymin",Kur'ân'dan önceki kitaplarda da Allah'ın isimlerinden olarak zikredilmiştir,"Müheymin'in kulu o kimsedir ki, Cenab-ı Hakkın her şeyi müşahede edip gözettiğine yakın derecesinde iman eder. Böyle bir kul, kendi kalbini murakebe eder, hislerini duygularını, aza ve organlarını muhafaza eder, şeytana karşı tedbirli olur, Allah'ın kullarını murakabe ettiğini ve onları muhafaza ettiğini bilme şuurunda olur.
Kim Allah'ın müheymin olduğunu bilirse, O'nun azameti altında boyun eğer, her halinde O'nu gözetir. Allah'ın kendisinden haberdar olduğunu bilir ve böylece Allah'ın murakabesi makamında durur. Emrinde galip olandır.
Bir kısım ilim ehli dedi ki: ”Azız kelimesinin aslı şudur: Bir kimse üstün geldiği zaman Araplar ”azze" der. Buna göre Azîz, kendisine karşı gelmekten yüce olan kudretin sahibi demektir. Yahut bir şey az ve değerli olduğu zaman Araplar ”azze" der. Bu ikinci mânâya göre azîz, misli ve benzeri olmayan demektir. Cenab-ı Hakkın şu sözü gibi: 'O'nun benzeri hiçbir şey yoktur...' (Şûra Suresi,11)
İmam-ı Gazâlî (radıyallahü anh) dedi ki: ”Azîz, benzeri az olan, kendisine şiddetle ihtiyaç duyulan ve ulaşılıp elde edilmesi zor olan önemli şey demektir. Bu üç mânâyı kendisinde toplamayan şeye azîz denmez. Nice şeyler vardır ki varlığı azdır fakat önemi büyük olmadığı ve kendisine de ulaşmak zor olmadığı için azîz olarak isimlendirilmez. Nice şeyler de vardır ki, önemi büyüktür, yararı çoktur, benzeri de bulunmaz, fakat ona ulaşmak zor olmadığı için ona da azîz denmez. Meselâ güneş böyledir. Çünkü güneşin benzeri yok. Dünya da böyledir. Hem güneşin ve hem de dünyanın yararı çoktur, onlara ihtiyaç çok fazladır. Fakat bununla beraber azîz olmakla vazıflanmazlar. Çünkü bunları müşahede etmeye nail olmak zor değildir. Şu halde bir şeyin azîz olması için üç mânânın aynı anda bulunması lâzımdır. Sonra bu üç mânânın herbirisinde kemâl ve noksanlık vardır.
Varlığın azlığındaki kemâl, bire dönücüdür. Çünkü birden daha az yoktur. Bu bir öyledir ki, varlığının benzeri olması mümkün değildir. Bu ancak Allah'tır. Çünkü güneş her ne kadar var olarak bir ise de, imkânda bir değildir. Benzerinin olması mümkündür.
Değerde ve kendisine şiddetle ihtiyaç duyulmadaki kemâl, her şeyin her hususta, ona ihtiyaç duymasıdır. Hatta var olmasında, devamında ve sahip olduğu sıfatlarında bile... Bu kemâl, ancak Allah'a aittir."
İstediğini yaptırandır. Bu sözün karşılığı olan ”El-Cebbâr", yarattıklarını dilediği şeylere zorlayan kişi anlamındadır. Yani onları dilediği şeylere zorlayabilen zâttır. Yahut da yarattıklarının hallerini ıslah eden, düzelten, demektir.
İnsanların sıfatlarında kullanılan cebbar kelimesi, hak etmediği yüksek bir makamda olduğunu iddia etmek suretiyle noksanlığını gidermeye kalkan kişi mânâsına gelir. Bu sıfat, insanlar hakkında kınamayı ifade eder. Allah'ın bir sıfatı olarak kullanıldığında şu mânâyı ifade eder: Sayısız nimetleriyle insanların durumlarını ıslah edip düzelten, yahut hastalık, ölüm, öldükten sonra diriltmek gibi irade buyurduğu şeylere insanları kahren sürükleyen ve yapan Zât-ı Zu'l-Celâl Allah (celle celalühü) yalnız hikmetine göre zorlar.
Bu açıklamalara göre tam anlamıyla ”cebbar", her şeyde iradesi icbar ve zorlama yoluyla geçerli olan, fakat onda hiçbir kimsenin iradesi geçerli olmayandır.
Büyüklükte eşsizdir. El-Mütekebbir, ihtiyaç ve noksanlığı gerektiren her şeyden yüce olan zât, demektir. Yahut azameti ve büyüklüğü sonsuz olan zât, demektir.
Râğıb dedi ki: ”Tekebbür=Büyüklenme, iki şekilde olur: Birincisi, güzel fiillerin gerçekte çok ve başkalarının güzelliklerinden fazla olmasıdır. Bu mânâda Cenab-ı Hak, 'mütekebbir' sıfatıyla vasıflanmıştır. O'nun hakkında bu güzel bir sıfattır.
İkincisi, kişinin böyle olmadığı halde böyle imiş gibi tavır takınması ve kendini buna zorlamasıdır. Bu, insanların çoğunda görülen bir sıfattır. Bu durumda olan kişi kınanır. Bir hadis-i şerifte şöyle buyrulmuştur: 'Büyüklük, Benim örtümdür. Azamet, elbisemdir. Kim Benimle bu hususta çekişmeye kalkarsa, onu helak ederim ve kendisine hiç önem vermem.'“
Âlimlerden birisi şöyle söyledi: ”Mütekebbir ile müstekbir (büyük görünen, büyüklük tasyalan) arasındaki fark şudur: Mütekebbir, Cenab-ı Hakkın sıfatlarında olduğu gibi hak olan büyüklenmeyi göstermeye şâmil olduğu gihi, batıl ve haksız büyüklenmeyi açığa çıkarmaya da şâmildir. Nitekim bir âyette şöyle buyurulmuştur: 'Yeryüzünde haksız yere böbürlenenleri âyetlerimden uzaklaştıracağım...'" (A'râf Suresi,146)
Kibir, insanın kendisini başkasından büyük sanmasıdır. Tekebbür ise, bunu açığa vurnıasıdır. Nitekim Avar if isimli kitapta böyle izah edilmiştir.
İstikbâr, batıl olarak büyüklük taslamaktır. İblis hakkında bu kelime kullanılarak gelen Cenab-ı Hakkın şu âyetinde ve başka âyetlerde olduğu gibi: ”İblis büyüklük tasladı ve kâfirlerden oldu." (Sâd:74) Nitekim Kur'an'da ve Hadis'te bu kelimenin kullanıldığı mânâları bulman mümkündür.
Es'iletü'l-Mukhame isimli kitapta şöyle denilmektedir: ”Allah'ın isimlerinden olan mütekebbirin mânâsı nedir? Şüphesiz tekebbür, insanlar hakkında kötü bir sıfattır. Bu sorunun cevabı şöyledir: Mütekebbir'in anlamı Allah'ın kendisine yakışmayan her şeyden büyük ve yüce olmasıdır. Bu mânâ, Kibriya'dır yani büyüklüktendir. Tekebbürden yani büyüklennıekten değildir. Yücelikte mübalâğadır. Allah hakkında kibriyâ, başkasına boyun eğmeye tenezzül etmemektir. Bunun içindir ki, insanlar hakkında bu sıfat, yasaklanmış kötü bir sıfattır. Allah hakkında ise, övgüye lâyık iyi bir sıfattır."
Bazı alimler dedi ki: ”Mütekebbir, başkasını, kendisine nisbetle hakir ve aşağı gören kimsedir. Böyle bir insan başkasına, efendinin kölesine baktığı gibi bakar. Mutlak mânâda böyle bir sıfat ancak Allah hakkında düşünülür. Çünkü Allah (celle celalühü), kendisinden başka varlıklara kıyasla, her yönüyle azamet ve büyüklükte eşsizdir. Bunun içindir ki, bu kelime Allah'tan başkası hakkında kınama dışında kullanılmaz. Çünkü bu, kendisinde olmayan meziyetleri varmış gibi göstermede zorlama ifade eder. Rasûl-i Ekrem (sallallahü aleyhi ve sellem) şöyle buyurmuştur: 'Cennet ile cehennem tartıştı, cehennem dedi ki: Bana cebbarlar ve büyüklük tas layan lar girecektir. Cennet dedi ki: Bana da zayıflar ve yoksullar girecektir. Bunun üzerine Cenab-ı Hak cehenneme buyurdu ki: 'Sen benim azabımsın, seninle dilediğime azabederim.' Cennete de buyurdu ki: 'Sen de benim rahmetimsin. Seninle dilediğime merhamet ederim. Her ikiniz de dolacaksınız.' '"
Kim Allah'ın yüceliğini ve azametini bilirse, tevazuya yapışır ve alçak gönüllü olma ahlâkından ayrılmaz. -Allah, müşriklerin şirkinden münezzehtir. Bu cümle, müşriklerin şirk koştukları şeylerden Cenab-ı Hak'kı tenzihtir. Yahut da kendisine hiçbir varlığın ortak olamayacağı sıfatları saymanın arkasından, müşriklerin şirk koşmalarından Allah'ı tenzihtir. Buna göre anlam şöyle olur: Allah'ı mutlak tesbih edin. Kâfirlerin ortak koştukları yaratıklardan Allah'ı tam anlamıyla tenzih edin. Cenab-ı Hak, büyüklüğünün sonsuzluğunu açıklamak için bu cümleyi getirdi. Veya Allah'ın sonsuz büyüklüğünü ve nihayetsiz yüceliğini ifade eden kevnî yani fizikî âyetlerini gözleriyle gördükten sonra O'na şirk koşmanın hayreti gerektiren bir şey olduğunu ifade etmek için gelmiştir.
24.Ayet:”O, takdir eden, yaratan, dır. Yani eşyayı, hikmeti gereğince ve iradesine uygun şekilde takdir edendir. ”Halk etmek" her ne kadar bir takdir ve ölçü ile var etmek mânâsında yaygın ise de asıl mânâsı, takdir etmektir. Bu isterse bir meniden insanın ve diğerlerinin yaratılması gibi maddeden; isterse göklerin ve yerin yaratılması gibi yoktan var etmek olsun. ”El-Bârî", eşyayı her türlü bozukluk ve karışıklıktan uzak ve mükemmel yaratandır. ”Ber"; olgun bir maslahatın ve nihayetsiz hikmetin gerektirdiği şekilde, her türlü noksanlık ve bozukluktan yüce olan yaratanın yaratması ve var etmesidir.
Yaratıkları şekillendiren Allah'tır. ”El-Müsavvir", irade ettiği şekilde, varlıkların şekillerini ve keyfiyetlerini icad edendir. Yavruları annelerin rahimlerinde ayrı ayrı şekillerle ve renklerle şekillendirmesi böyledir. Tasvirin mânâsı, yarattığını muayyen şekillerle ve diğerlerinden ayıran suretlerle şekillendirmektir.
Râğıb dedi ki: ”Suret, varlıkların kendisiyle birbirinden farklılık kazandıkları özelliklerdir. Bu somut olur, insanın sureti gibi. Soyut olur, akıl ve diğer manevî varlıklar gibi."
Özet olarak deriz ki: Bu âyet-i kerimede ”Halik", kâinatın nizamına uygun bir hikmet üzere takdir eden zât demektir. ”Bârı", bu takdire göre icad eden, var edendir. ”Müsavvir", kâinatın ve tüm yaratılanların şekillerini orjinal bir şekilde meydana getirendir. Şöyle ki: Bu şekillerle özellikleri meydana gelir ve olgunlaşmaları tamamlanmış olur. İşte bu izahla ”hâlık" ile ”bârı" arasındaki tertibin hikmeti ortaya çıkmış oldu.
Tasvirin yaratmayı, yaratmanın takdiri gerektirmesi; mevkufun (bir şeye bağlananın), mevkufun aleyhi (kendisine bağlananı) gerektirmesi gibidir.
Nitekim İmam-ı Gazâlî şöyle demiştir: ”Bazen bu isimlerin aynı mânâya gelen eş anlamlı kelimeler olduğu ve hepsinin de, yaratmak, var etmek mânâsına geldiği sanılır. Böyle olması doğru olmaz. Doğrusu şudur: Yokluktan varlığa çıkan her şey evvela takdire muhtaçtır. İkinci olarak, takdire uygun şekilde yaratmaya, sonra üçüncü olarak da şekil vermeye muhtaçtır. Cenab-ı Allah (celle celalühü), takdir edici olması yönünden ”Hâlık"dır. Yoktan var etmesi yönünden ”Bârı" (eşsiz yaratan)dir. Yoktan benzersiz yarattıklarını en güzel tarzda tasvir edip şekillendirmesi cihetinden de ”Müsavvir" ve mûciddir. Bu, bir binanın yapılmasına benzer. Çünkü bina yapılmadan önce projeyi çizecek bir mukaddire, mühendise ihtiyacı vardır. Mühendis gerekli malzeme ve kaplayacağı sahanın hesabını yapar, projeyi çizer. Sonra resme döker, şekillendirir. Sonra binanın kaba inşaatını meydana getirecek ustalara ihtiyaç duyulur. Sonra binanın içini ve dışını süsleyip nakşedecek sanatkârlara sıra gelir.
Hâlbuki Allah'ın fiillerinde durum böyle değildir. Allah hem dakdir edip projeyi çizendir, hem var edendir, hem de nakşedip süsleyendir."
"Halik" ismi, ”Bârı" isminden önce zikredildi. Çünkü irade ve takdir, kudretin tecelli edip etki yapmasından evveldir. ”Bârı" ism-i şerifi de ”Müsavvir" ism-i şerifine takdim olundu. Çünkü zâtı var etmek, sıfatları var etmekten evveldir.
Lev enzelna Arapça, Türkçe okunuşu nedir? Lev enzelna anlamı nedir? Lev enzelna ayetlerini okumanın fazileti nedir? Lev enzelna ayetleri Kuran'da hangi surede geçiyor?
Lev enzelna olarak bilinen dört ayet Haşr suresinde geçmektedir. Lev enzelna ile başlayan Haşr suresinin son dört ayetidir. Haşr sûresi Medine’de inmiştir. 24 âyettir.
Malik b. Yesâr`dan rivayet edildiğine göre Rasûlüllah (sav) şöyle buyurmuştur: "Kim sabahleyin üç defa "euzubillahis-Semî`il-Alîmi mines-şeytanirracım" der, sonra Haşr suresi`nin sonundaki üç ayeti okursa Allah kendisine yetmiş bin melek vekil kılar, bunlar akşama kadar o kişiye dua ve istiğfar ederler. Eğer o gün vefat ederse şehid olarak ölür. Bunu akşamleyin okuyan da aynı derecededir." (Tirmizî, Müsned, Beyhakî, Taberani, Ibn Kesîr).
Rivayetlerin çoğunda son üç ayetten bahsedilmekle beraber, "Levenzelnâ`dan aşağısı" diyen rivayetler de vardır (bk. Kurtubî, XVNI/1).
LEV ENZELNA ARAPÇASI HÜVALLAHÜLLEZİ ARAPÇA YAZILIŞI
اَعُوذُ بِاللَّهِ السَّمِيعِ الْعَلِيمِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ
لَوْ أَنزَلْنَاهَذَا الْقُرْآنَ عَلَى جَبَلٍ لَّرَأَيْتَهُ خَاشِعًامُّتَصَدِّعًا مِّنْ خَشْيَةِ اللَّهِ وَتِلْكَالْأَمْثَالُ نَضْرِبُهَا لِلنَّاسِلَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ
*هُوَ اللَّهُ الَّذِي لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ عَالِمُ الْغَيْبِوَالشَّهَادَةِ هُوَ الرَّحْمَنُ الرَّحِيمُ
*هُوَ اللَّهُ الَّذِي لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْمَلِكُالْقُدُّوسُ السَّلَامُ الْمُؤْمِنُالْمُهَيْمِنُ الْعَزِيزُالْجَبَّارُ الْمُتَكَبِّرُ سُبْحَانَاللَّهِ عَمَّا يُشْرِكُونَ
*هُوَ اللَّهُ الْخَالِقُ الْبَارِئُالْمُصَوِّرُ لَهُ الْأَسْمَاء الْحُسْنَى يُسَبِّحُ لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِوَالْأَرْضِ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ
اَعُوذُ بِاللَّهِ السَّمِيعِ الْعَلِيمِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ
لَوْ أَنزَلْنَاهَذَا الْقُرْآنَ عَلَى جَبَلٍ لَّرَأَيْتَهُ خَاشِعًامُّتَصَدِّعًا مِّنْ خَشْيَةِ اللَّهِ وَتِلْكَالْأَمْثَالُ نَضْرِبُهَا لِلنَّاسِلَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ
*هُوَ اللَّهُ الَّذِي لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ عَالِمُ الْغَيْبِوَالشَّهَادَةِ هُوَ الرَّحْمَنُ الرَّحِيمُ
*هُوَ اللَّهُ الَّذِي لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْمَلِكُالْقُدُّوسُ السَّلَامُ الْمُؤْمِنُالْمُهَيْمِنُ الْعَزِيزُالْجَبَّارُ الْمُتَكَبِّرُ سُبْحَانَاللَّهِ عَمَّا يُشْرِكُونَ
*هُوَ اللَّهُ الْخَالِقُ الْبَارِئُالْمُصَوِّرُ لَهُ الْأَسْمَاء الْحُسْنَى يُسَبِّحُ لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِوَالْأَرْضِ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ
(Haşr Suresi 21-22-23-24)
LEV ENZELNA HÜVALLAHÜLLEZİ TÜRKÇE OKUNUŞU
Eûzü bi’llâhi’s-semî'il-alîmi mine’ş-şeytâni'r-racîm.
Bismillahirrahmanirrahim
* Lev enzelnâ hâżâ-lkur-âne ‘alâ cebelin leraeytehu ḣâşi’an mutesaddi’an min ḣaşyeti(A)llâh(i)© ve tilke-l-emśâlu nadribuhâ linnâsi le’allehum yetefekkerûn(e)
* Huvallâhullezî lâ ilâhe illâ hu(ve)(s) ‘âlimu-lġaybi ve-şşehâde(ti)(s) huve-rrahmânu-rrahîm(u)
* Huvallâhullezî lâ ilâhe illâ huve-lmeliku-lkuddûsu-sselâmu-lmu/minu-lmuheyminu-l’azîzu-lcebbâru-lmutekebbir(u)© subhâna(A)llâhi ‘ammâ yuşrikûn(e)
* Huvallâhul hâlikul bâriul musavviru lehul esmâul husnâ, yusebbihu lehu mâ fî-ssemâvâti vel-ard(i)(s) vehuve-l’azîzu-lhakîm(u)
(Haşr Suresi 21-22-23-24)
LEV ENZELNA HÜVALLAHÜLLEZİ ANLAMI
Rahman ve Rahim olan Allah’ın adıyla
* Eğer biz, bu Kur’an’ı bir dağa indirseydik, elbette sen onu Allah korkusundan başını eğerek parça parça olmuş görürdün. İşte misaller! Biz onları insanlara düşünsünler diye veriyoruz.
* O, kendisinden başka hiçbir ilâh olmayan Allah’tır. Gaybı da, görünen âlemi de bilendir. O, Rahmân’dır, Rahîm’dir.
* O, kendisinden başka hiçbir ilâh bulunmayan Allah’tır. O, mülkün gerçek sahibi, kutsal (her türlü eksiklikten uzak), barış ve esenliğin kaynağı, güvenlik veren, gözetip koruyan, mutlak güç sahibi, düzeltip ıslah eden ve dilediğini yaptıran ve büyüklükte eşsiz olan Allah’tır. Allah, onların ortak koştuklarından uzaktır.
* O, yaratan, yoktan var eden, şekil veren Allah’tır. Güzel isimler O’nundur. Göklerdeki ve yerdeki her şey O’nu tesbih eder. O, mutlak güç sahibidir, hüküm ve hikmet sahibidir. " (Haşr Suresi, 21-22-23-24)
LEV ENZELNA HÜVALLAHÜLLEZİ ANLAMI 2
Eûzü bi’llâhi’s-semî'il-alîmi mine’ş-şeytâni'r-racîm.
Allahü teâlâya isyân ve küfründen dolayı rahmetinden kovulmuş olan Şeytân'ın hile ve kötülüklerinden her şeyi işiten ve bilen yüce Allah'a sığınırım.
Bismillâhi’r-rahmâni’r-rahîm
Rahmân (ve) rahîm (olan) Allah’ın ismiyle.
59/22. O, öyle bir Allah’tır ki, O'ndan başka hiç bir ilâh yoktur.
O, görünmeyeni de görüneni de bilendir.
Rahmân’dır (dünyada bütün kullara merhamet edendir) (ve)
Rahîm’dir (âhirette yalnız müminlere merhamet edendir).
59/23. O, öyle bir Allah’tır ki, O'ndan başka hiç bir ilâh yoktur.
Melik'dir (melek, ruh ve madde âlemlerinin yegâne sâhibidir).
Kuddûs'dür (her türlü noksanlık ve kusurdan berîdir, uzaktır).
Selâm'dır (hiçbir ayıbı olmayan, bütün tehlikelerden uzaklaştırıp selâmete erdiren ve cennetteki kullarına selâm verendir).
Mü’min'dir (Peygamberlerine “aleyhimü’s-selâm” mûcizeler vermek suretiyle tasdik eden; mü'minlere va’dettiği mükâfâtı, kâfirlere de tehdit ettiği azâbı veren; dostlarını azâbından emin kılandır).
Müheymin'dir (güvenilen, her şeyi gözetip koruyandır).
Azîz’dir (mağlûp edilmesi mümkün olmayan bir gâliptir).
Cebbâr'dır (kulların hâllerini ve ihtiyaçlarını düzelten, eksikleri tamamlayan, dilediğini zorla yaptırmaya gücü yeten ve varlığı çok yüce olandır).
Mütekebbir'dir (büyüklükte eşi olmayan ve yarattığı her varlık ve işte büyüklüğünü gösterendir).
(Yüce) Allah, (müşriklerin kendisine) ortak koştukları şeylerden münezzehtir, uzaktır.
59/24. O, öyle bir Allah’tır ki,
Hâlik’tır (her şeyi hikmeti gereği takdîr eden ve yaratandır).
Bâri’dir (eşyayı ve her şeyin kısımlarını birbirine uygun ve âhenkli bir hâlde yoktan var edendir).
Musavvir’dir (tasvîr eden; her şeye bir şekil ve özellik verendir).
En güzel isimler, O'nundur.
Göklerde ve yerde bulunanların hepsi, O'nu tesbîh eder (O’nun şânını yüceltmektedir).
O Azîz'dir (mağlûp edilmesi mümkün olmayan bir gâliptir).
Hakîm'dir (emirleri ve bütün işleri, nizâm ve tedbîr üzere hikmetli olandır).
LEV ENZELNA HÜVALLAHÜLLEZİ ÖNEMİ HÜVALLAHÜLLEZİ'Yİ OKUMANIN FAZİLETİ
Malik b. Yesâr`dan rivayet edildiğine göre Rasûlüllah (sav) şöyle buyurmuştur: "Kim sabahleyin üç defa "euzubillahis-Semî`il-Alîmi mines-şeytanirracım" der, sonra Haşr suresi`nin sonundaki üç ayeti okursa Allah kendisine yetmiş bin melek vekil kılar, bunlar akşama kadar o kişiye dua ve istiğfar ederler. Eğer o gün vefat ederse şehid olarak ölür. Bunu akşamleyin okuyan da aynı derecededir." (Tirmizî, Müsned, Beyhakî, Taberani, Ibn Kesîr).
Rivayetlerin çoğunda son üç ayetten bahsedilmekle beraber, "Levenzelnâ`dan aşağısı" diyen rivayetler de vardır (bk. Kurtubî, XVNI/1).
Rivayetler ışığında sabah ve akşamleyin, tercihen namazların bitiminde, üç defa "Euzü billahi`s-semî`il-Alimi mine`ş-şeytânirracîm..." diyerek "Lev-enzelnâ"dan aşağı dört ayeti (iki rivayetin arasını bulmuş olarak) okumak müstehaptır. (Hz. Peygamber’in bazen işleyip bazen terkettiği, âlimlerin ve sâlih kulların öteden beri yapageldikleri ve tavsiye ettikleri fiil ve davranışlara dinî terminolojide müstehap denilir.)
Haşr Suresi, Medine döneminde nazil olmuştur. 24 âyettir. Sûre, adını ikinci ayette geçen “el-Haşr” kelimesinden almıştır. Haşr, toplamak demektir. Sûrede başlıca, Medine’de yaşamakta olan ve Peygamber(s.a.v)Efendimizle yaptıkları antlaşmaya ihanet ederek İslâm toplumunu ortadan kaldırmak üzere Mekkeli müşriklerle ittifak yapan Nadîroğulları’nın Medine’den topluca sürülmesi hadisesi ile Yahudilerle antlaşma yapan münafıklar konu edilmektedir. Haşr sûresinin faziletiyle ilgili olarak kaynaklarda bazı bilgiler yer almaktadır. Sûrenin özellikle son üç âyeti, Allah’ın yüceliğini dile getiren isim ve sıfatlardan meydana geldiği için İslâm imanının temelini oluşturur. Birçok hadis mecmuasında (Müsned, V, 26: Dârimî, “Feżâʾilü’l-Ḳurʾân”, 22; Tirmizî, “Feżâʾilü’l-Ḳurʾân”, 22
kaydedilen bir hadise göre, sabahleyin üç defa, “Eûzü billâhi’s-semîi’l-alîmi mine’ş-şeytâni’r-racîm” dedikten sonra Haşr sûresinin sonundaki üç âyeti okuyan kimse için Allah Teâlâ 70.000 melek görevlendirir, bu melekler akşama kadar ona dua ederler. Bu kimse eğer o gün ölürse şehid olarak can vermiş olur. Hadiste aynı müjde âyetleri akşamleyin okuyanlar için de tekrar edilmiştir. Sabah namazlarından sonra Haşr sûresinin son üç âyetinin okunması bir gelenek haline gelmiştir. Deylemî, Abdullah b. Abbas(r.a)’tan gelen şu rivayete yer verir: “Allah’ın ism-i a‘zamı Haşr’in sonundaki altı âyettedir” (el-Firdevs, I, 416). Ancak ism-i a‘zamı başka sûrelerde gösteren rivayetler de vardır. (Hâkim, I, 504-506).
Son üç ayetten önce okunan ayetlerde, cennetliklerle cehennemliklerin bir olmadığı ve Kur’an-ı Kerim’in azametini anlatması açısından ve insanı tefekkür etmeye teşvik etmesinden dolayı okunmasında fayda vardır.
Enes bin Malik (Radıyallahü Anh)’dan rivayet edildiğine göre, Resulullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) bir kişiye, yatağına yatacağın vakit Haşr Suresini okumayı vasiyet etmiş ve: “Ölürsen, şehid olarak ölürsün” veya “cennet ehlinden olursun” buyurmuştur.( Münziri, Tergib ve Terhib, 1/416)
Keşfü’l-Esrâr isimli eserde geçtiğine göre, Resulullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurmuştur: “Kim Haşr Suresini okursa, cennet, cehennem, Arş, Kürsi, Hicab, gökler ve yerler, haşerat, kuşlar, rüzgar, ağaç, hayvan, dağ, güneş, ay ve melekler ne varsa hiç biri geri kalmadan hepsi onun için dua ve istiğfar ederler. O gün yada gece vefat edecek olursa, şehid olarak ölür.”
Resulullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) buyurdu ki: “Her kim Haşr Suresini okursa, Allah geçmiş ve gelecek bütün günahlarını bağışlar.”( Kadı Beyzâvî, Beyzâvî Tefsir (Envârut-Tenzîl ve Esrârut-Te’vîl), 2/484)
Resulullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) uyumadan önce Müsebbihat (İsra, Hadid, Haşr, Saff, Cuma, Teğabün, ve A’la) surelerini okurdu.( Ebu Davud, Edeb, 17; Tirmizi, Fedailül-Kur’an, 21)
Resulullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) buyurdu ki: “Her kim sabahladığında üç kere [E’ûzü billahissemî’ıl alîmi mineşşeytânirracîm.] der. Sonra Besmele ile beraber Haşr Suresinin 21-24. ayetlerini okursa ve o gece veya gündüz ölürse, muhakkak cenneti kendisine vacip kılmış olur.”( Suyutî, Câmi’ussağir, 6/201,no.8943; Beyhaki, Şü’abül-İmân, 2/492)
Bir hadisi şerifte şöyle zikredilmiştir: “Her kim Haşr Suresinin sonunu okur da, o gün veya gece ölürse, yapmış olduğu bütün günahları silinir.” (Suyuti, Dürru’l-Mensûr, 8/122)
Bir Başka hadisi şerifte de şöylke zikredilmiştir: “Her kim sabah olduğunda Haşr suresinin sonundan 3 ayet okursa, Allah(‘u Teala) o kişiye akşama kadar dua ve istiğfar etmek üzere 70.000 melek görevlendirir. O gün ölürse, şehit olarak ölür. Akşamladığında bunları okuyana da aynı derece vardır.”( Tirmizi, Fedâilül-Kur’ân, 22; Ahmed bin Hanbel, Müsned, 5/26)
Bir diğer hadisi şerifte şöyledir: “Kim sabaha ulaştığında Haşr Suresinin sonundan üç ayet okur, sonra da o gün ölürse, o şehidler mührü ile mühürlenir! (Her kim) o(nu) akşama ulaştığında okur da o gece ölürse, (yine) şehidler mühürü ile mühürlenir.”( Dârimi, Fedâilül-Kurân, 22,no.3426)
Enes bin Malik (Radıyallahü Anh)’dan rivayet edildiğine göre, Resulullah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) bir kişiye, yatağına yatacağın vakit Haşr Suresini okumayı vasiyet etmiş ve: "Ölürsen, şehid olarak ölürsün" veya "cennet ehlinden olursun" buyurmuştur.( Münziri, Tergib ve Terhib, 1/416)
Maddi ve Manevi hastalıkları için şifa arayan kişi, şu ayetleri okuması ve bunları yazıp bir su dolu kabın içinde bir müddet beklettikten sonra içmesi tavsiye edilmektedir: "Fatiha Suresi, Haşr Suresinin son dört ayeti, üç kere İhlas Suresi, üç kere Felak Suresi, üç kere Nas Suresi ve arkasından (aşağıdaki resimdeki gibi) dua okunur.
Maddi ve Manevi Hastalıklar İçin Dua
Müminlere karşı kalplerde kin ve düşmanlık hissi olmamasını isteyen kişi, sahabelerin yaptığı gibi Haşr suresinin 10. ayetini okumaya devam etmelidir.
Yüksek zekâya sahip olmak isteyen kişi, bir Cuma gecesi Haşr suresinin 22-24. ayetlerini yazıp, zemzem suyunun içine koyup o sudan içmeye devam etmelidir.
Kendisinde sihir ve büyü olan kişi, Haşr suresinin 22-24. ayetlerini okur, yüzünü ve bütün bedenini mesheder ve sıvarsa, o sihir ve büyü bozulur.
Sabah ve akşam üç defa (besmeleden önce) “Eûzü billâhi’ssemîi’l-alîmi mine’ş-şeytâni’r-racîm” dedikten sonra Haşr Sûresi’nin son üç âyetini okuyanlar için büyük müjdeler bulunmakla beraber özellikle sabah namazlarından sonra bu üç âyetin okunması gelenek haline gelmiştir. (Tirmizî, “Sevâbü’l-Kur’ân”, 22; Müsned, V, 26; Dârimî, “Fezâilü’l-Kur’ân”, 22)
LEV ENZELNA (Haşr 21-24) HÜVALLAHÜLLEZİ TEFSİRİ
21.Ayet: “Eğer Biz bu Kur'an'ı bir dağa indirseydik, hiç şüphesiz onu Allah korkusundan boyun eğerek parça parça olmuş olduğunu görürdün. Bu misalleri insanlar düşünsünler diye veriyoruz.” Yani ey insanlar! Bu şanı yüce, çeşitli uyarılan içeren ve size indirilmiş bu Kur'an'ı... Yahut, Ey Rasûlüm Muhammed! Sana indirilen Kur'an'ı... Veya, Muhammed'e indirilen Kur'an'ı... Bu sonuncu takdire göre, muhataptan gaybe iltifat vardır.
Âyette geçen ”bir dağ" dan maksat, herhangi bir dağdır. ”Görürdün" hitabı da, görebilen herkese şamildir. Yahut hitap, Rasulülah (sallallahü aleyhi ve sellem)'adır.Dağlar, kuvvette ve kendisine çarpan şeylerden etkilenmemekte, alem olmakla beraber, Kur'an ona indirilse parça parça olurdu.
İlim adamlarından biri şöyle dedi: ”Huşu, iç âlemin; hu dû ise, zahir organların Hak'ka boyun eğmesidir."Diğer bir kısım ilim adamları ise şöyle demişlerdir: ”Hudû, bedende, huşu ise, ses ve gözde olur."Râğıb der ki: ” Huşu, tazarru ve niyazdadır. Daha ziyade görünen organlarda bulunanda kullanılır. ”Daraat", daha çok kalpte olanlar hakkında kullanılır. Bunun içindir ki bir rivyette şöyle denilmiştir: ”Kalp tazarruda bulununca, organlar da Hak'ka boyun eğer."
Dağları, Allah'a isyan edip de cezalandırılmalarından korkarak parça parça olduğunu görürdün. Arapçada ”sad'“kelimesi, demir, cam ve bunlar gibi sert cisimleri yarmak mânâsına gelir. Ağrıdan dolayı başta olan yarılma mânâsını ifade eden ”Sudâ'“ da bu kelimeden gelmektedir.
Âlimler dediler ki: ”Bu âyet, Kur'an-ı Kerim'in şanının yüceliğini, onda olan öğütlerin tesir gücünü somut bir misalle açıklıyor. Bu misalle, kalbinin kasavetine yani kalbinin katılığına, Kur'an okunduğu zaman huşu duymamasına ve Kur'an'ı az tefekkür etmesine karşı, insan azarlanmak istenmiştir."
Âyetin ifade ettiği mânâ şöyle oluyor: Ey insanlar! Size verildiği gibi dağlara da akıl ve şuur verilseydi sonra da o dağlara Kur'an indirilseydi ve sizin durumunuz gibi dağlara da terğîb ve terhîp yapılsaydı; Kur'an-ı Kerim'i tazim etmede, emir ve yasaklarına uyma hususunda Allah'ın hakkını ödeyememe endişesiyle, Allah korkusundan dehşete kapılır ve parça parça olurdu.İnkarcı kâfir, dağdan daha kasvetlidir. Bundan dolayıdır ki, Kur'an'dan asla etkilenmezler.
Bu âyetteki ”meseller..." kelimesi ile, burada ve Kur'ân'ın diğer yerlerinde zikredilen mesellere işaret edilmiştir. Yani Kur'ân'ın azameti ve insanın düşüklüğü hakkındaki bu garip söz ve her ikisinin hayret verici niteliklerinin açıklanması ve Kur'an'da zikredilen diğer meseller... ”Mesel" sözü, halk arasında yaygın olan darb-ı meseller hakkında örfî bir hakikattir. Sonra garabet hususunda darb-ı mesellere benzetilerek, her garib iş ve durumu, hayret verici her sıfat hakkında istiare yoluyla kullanılmıştır. Çünkü mesel, garabetten uzak değildir. Zümer sûresinde, Mekkî olduğu halde, geçmiş zaman kipiyle haber verilerek şöyle denilmiştir: ”Yemin olsun ki Biz, öğüt alsınlar diye bu Kur'an'da insanlara her türlü misali (meseli) verdik." (Zümer Suresi, 27)
Üzerinde olduğumuz Haşr sûresinde ise, bu sûre Medine'de indiği halde gelecek zaman ifade eden bir kip ile söylenmiştir. Buradaki incelik şu olabilir: Zümer süresindeki, ileride mutlaka gerçekleşecek olan şeyleri sayıp ifade etmek türündedir. Bu Haşr süresindeki ise, durumların devamını ifade etmek veya geçmiş bir hali şimdi oluyormuş gibi anlatmak için, geçmişi şimdiki zaman kalıbıyla ifade etmek kabilindendir. Bu durumda anlam şöyle olur: Bizim durumumuz, düşünüp muhakeme etmeleri için insanlara darb-ı meseller getirmektir. Yani, tefekkürün yararını ve tezekkürün yani hatırlamanın menfaatini sağlamak için darb-ı meseller getiririz.
"Tefekkür", ya yaratan hakkında veya yaratılanlar hakkında olur. Yaratan yani Allah hakkındaki tefekkür de ya zatı veya sıfatları hakkında olabilir.
Allah'ın zatında tefekkür, şeriat tarafından yasak edilmiştir. Çünkü Allah'ın zatını, ancak Allah bilir. Fakat Allah'ın vacibü'l-vücut oluşu, ezelî ve ebedî oluşu, hiçbir şeye muhtaç olmayan mânâsında samediyyet cihetinden O'nun büyüklüğü, celâl ve yüceliği itibariyle zatında tefekkür caizdir.
Sıfatlarında tefekküre gelince, sıfatlarının yüceliği hakkında tefekkür edilir. Şöyle ki, Cenabı Hakk'ın ilmi bütün malûmatı ihtiva eder. Kudreti bütün eşyayı, iradesi bütün kâinatı, işitmesi bütün işitilenleri, görmesi bütün görülenleri içerir. Diğer sıfatları da hep kemal mertebesindedir.
Fiilleri hakkında tefekküre gelince; bu, fiillerinin şümulü, çokluğu, sağlamlığı ve en güzel şekilde meydana gelmesi yönünde olur. ”O, her an yaratma ve tasarruftadır." (Rahman Suresi,29)
Yaratılanlar üzerinde tefekküre gelince, bu, ya gökler ve yerler üzerinde olur veya kıyametin dehşeti ve sonsuza dek ahiret hayatının halleri hakkında olur.
Ariflerden birisi şöyle demiştir: ”Tefekkür, şu sahalarda olur: Allah'ın âyetleri ve sanatlı varlıkları üzerinde olur. Bundan, marifetullah meydana gelir. Allah'ın azameti ve kudreti üzerinde olur. Bu tefekkürden de haya meydana gelir. Allah'ın nimetleri ve ihsanı hakkında tefekkür edilir. Bundan da muhabbetullah doğar. Allah'ın vaad ettiği mükâfatlar hakkında tefekkür edilir. Bundan, tâate istek doğar. Allah'ın azap ile olan tehdidi hakkında tefekkür edilir. Bundan da günahlardan korkup çekinme hali oluşur. Allah'ın rızasını gerektiren şeylerde kulun gösterdiği noksanlıklarda tefekkür edilir. Bundan da utanma, pişmanlık ve tevbe etme meydana gelir."
Tefekkürde dikkat edilmesi gereken en önemli hususlardan bir kısmı da, düşünenin başlangıcı, hayatı, gönlüyle, diliyle ve bedeniyle Rabbine kulluk etme konularında kendi durumunu düşünmesidir.Bir insan, bütün ömrünü, hâlinin evveline, ortasına ve sonuna nazaran kendi nefsini düşünmeye sarfetse yine bu işin hakkınıveremez.
22.Ayet: O, öyle bir Allah'tır ki, O'ndan başka hiçbir ilâh yoktur. Görülmeyeni ve görüleni bilendir. ”Allah" lâfzı, kemal sıfatlara ve yüce zata delâlet eden ve ism-i Azam ile adlandırılmış, hak mabut manasınadır.
"Gayb" ve ”şehadet" kelimelerinin başındaki elif lâm, istiğrak ifade eder. Yani O, görünen ve görünmeyen her şeyi bilir. Duyu organlarının hakkında bilgi sahibi olmadığı kutsî cevherleri ve hallerini, duyu organlarının hakkında bilgi edindiği cisimleri ve durumlarını, var olanı ve olmayan her şeyi bilendir.
Bu izaha göre ”gayb" (bilinmeyen, görülmeyen)'tan maksat, şu varlık âleminden, sırdan, alenî olandan, dünya, ahiret ve bunlar gibi şeylerden gaib olan, bilinmeyen ve görünmeyenlerdir.
Râğıb der ki: ”Gayb: İnsanların duyu organlarından, gözlerinden ve bunlarla görüp müşahade ettikleri âlemden gizli olan şeylerdir."
Var olmayanlara gelince, bunlar ya varlığı mümkün olmayanlar veya mümkün olanlardır.Var olanlara gelince, bunların da bir kısımının yokluğu mümkün değildir. Bir kısmının ise yokluğu mümkündür.
Bu dört kısmın her birinin hükümleri ve özellikleri vardır. Bütün bunlar, Allah'ın ilmi dahilindedir.
Cenab-ı Hak, görülmeyeni yani gaybı, görülenden yani şahâdet'ten önce zikretti. Çünkü var olmada, görülmeyen görülenden öncedir. Var olması cihetiyle de görülmeyip bilinmeyenlere Allah'ın ilminin ilgisi daha önceliklidir.
Şunu bil ki, gaybı bilmenin Allah'a isnadı bize nisbetle olan gaybtır. Allah'a nisbetle olan gayb değildir. Çünkü yerde ve göklerde hiçbir şey Allah'a gizli değildir.
O, Rahmandır, Rahimdir. Allah'ın dünyadaki rahmeti, mümin olsun kâfir olsun, tüm insanlara ve cinlere şamildir. Bunun içindir ki: ”Ya Rahman-ed Dünya!" denilir. Çünkü Rahman kelimesindeki harflerin fazlalığı, mânâdaki ziyadeliği ifade eder.
Ebedî âleme ait olan rahmeti ise, yalnız mü'minlere aittir. Bundan dolayıdır ki; ”Ya Rahîm'el-âhiret" denilir. İşte bu izaha göre, kendilerine nimet verilenler itibariyle Rahman'ın mânâsında ziyadelik vardır. Fertler ve nevîler yönünden de noksanlık vardır.
Dünya ve âhirette Cenab-ı Hakkın sonsuz rahmetini haber veren bu iki ismin belirtilmesinde Allah'ın rahmetinin büyüklüğüne dikkatleri çekmek, günahkâr kişilerin O'nun rahmetinden ümitlerini kesmemelerine müjde vardır. Aynı zamanda Cenab-ı Hakkın az ameli kabul edip, çok mükâfatlar vereceğini ifade etmesi bakımından da itaat edenlerin şevkini artırma vardır.
Kulun ”Rahman" ve ”Rahîm" isimlerinden nasîbi şu olmalıdır: Evvela, gizli ve aşikâr kendisine acımak suretiyle çok merhametli olmalıdır. Sonra da, başkalarının meşru isteklerini elde etmede yardımcı olmak, onlara doğru yolu göstermek ve onlara şefkat gözüyle bakmak suretiyle başkasına karşı merhametli olmaktır. Nitekim terbiyeci büyüklerden birisi şöyle demiştir:Ey yavrum! Yaratıkların tümüne merhamet et, Onlara şefkat ve merhamet gözüyle bak.Büyüklere hürmet, küçüklere şefkat et,Her yaratılanda, onu yaratanın hakkım gözet.
23.Ayet:”O, öyle bir Allah'tır ki, Ondan başka hiçbir ilâh yoktur.” Allah (celle celalühü) tevhîd konusuna verdiği önemi açıklamak için, ” O" anlamındaki ”hüve" zamirini tekrar etmiştir.O, hükümrândır, ”Hükümrân" diye ifade edilen ”melik" kelimesi, hüküm ve saltanat sahibi demektir.
Mülk, emir ve yasaklarla varlıklara tasarruf etmek demektir. Bu, konuşabilen varlıkların idaresine hastır. Bunun içindir ki, ”insanların meliki" denir de, ”eşyanın meliki" denmez. Allahü teâlâ 'nın; ”Din gününün maliki" sözünün anlamı, ”Din günündeki malik" şeklindedir. Müfredât'Va böyle denilmiştir.
Noksanlıklardan yücedir. Bu anlamı veren ”Kuddûs" kelimesi, ”kuds" mastarından alınmış, mübalâğa ifade eden kalıplardandır. Kuds, nezahet ve temizlik mânâsmdadır. Kuddûs de, herhangi bir noksanlığı gerektiren şeylerden ve her türlü ayıptan son derece nezîh ve yüce olan zat demektir. ”Sübbûh" da bunun benzeridir. Meleklerin Cenabı Hakkı tesbih ederken şöyle dedikleri rivayet edilmiştir: ”Sübbûh'un, kuddûs'ün Rabbu'l-Melâiketi ve'r-Rûh."
Dünyadaki sultanların halleri ve durumları, zulümlerle, haksızlıklarla, hükümlerdeki haddi aşmalarla ve bunlardan doğacak kötü sonuçlarla değişikliklere uğradığı için, ”Melik" isminden sonra, ”Kuddûs" ismi getirildi. Çünkü Cenab-ı Hakk'ın hâkimiyet ve saltanatında böyle bir değişiklik meydana gelmez. Zira Allah'ın sıfatlarında değişiklik muhaldir, mümkün değildir.
Âlimlerden birisi şöyle demiştir: ”Takdis, temizlemek demektir. Ruhu'l-kuds, Cebrail (aleyhisselâm)'dir. Çünkü O, Allah tarafından kuds ile iner. Yani, nefislerimizi temizleyen Kur'an, hikmet ve ilâhî feyz ile iner. Beyt-i mukaddes, şirk gibi pisliklerden temizlenmiş yer demektir. Yahut da, orada günahlardan temizlenildiği için o adı almıştır. Mukaddes yer (Arz-ı mukaddes) de bu mânâya gelir. Hazîratül-Kuds, cennettir."
Selâm'dır. Her türlü âfet ve noksanlıklardan selâmette olan zattır."Selâm", selâmet mânâsında mastardır. Cenabı Hak bütün noksanlıklardan salim olduğu için, mübalâğa ifade ederek selâm ismiyle vasıflanmıştır. Yahut da, selâmet vermede mübalâğalı olduğunu ifade için, Allah'a selâm denilmiştir. Bu görüşe göre, kelâm (söz), teklim (konuşma) mânâsında olduğu gibi, selâm da teslim mânâsında olmuştur.
"Ente's Selâm = Sen selâmsın" sözünün mânâsı, her türlü ayıptan salim olan ve her türlü noksanlıktan münezzeh olan yalnız sensin demektir.
"Ve minke's Selâm - Selâm yalnız sendendir" ifadesi, Allah odur ki, selâmet verir de, âciz kişi hoşa gitmeyen şeylerden salim olur, iki cihanda onu zorluklardan kurtarır, mü'minlerin günahlarını ayıplarını örter de kıyamet gününde rezil ve rüsvay olmaktan kurtulurlar, anlamını dile getirir. Yahut cennet'te mü'minlere selâm verir demektir. Çünkü Cenab-ı Hak şöyle buyurmuştur: ”Rahim olan Rah tarafından onlara söz olarak selâm gelir." (Yâsîn Suresi, 58)
"Selâm yalnız sana döner" sözü, ”yer üzerinde bulunan her şey fânidir. Ancak yücelik ve ikram sahibi olan Rabbinin zatı bakîdir." (Rahmân Suresi,26,27) âyetlerine işarettir.
"Ey bizim Rabbimiz! Selâm ile bizi hayatlandır" sözü, dünya ve âhirette Allah'tan selâmet isteme mânâsını ifade eder.Bu duâ Rasûl-i Ekrem Efendimiz (sallallahü aleyhi ve sellem)'in yaptığı me'sûr bir duadır. (Ebû Davud ve Nesâî rivayet etmiştir. Bkz. Câmiu'l-Usûl, 4/217.)
Mü'mindir. Kendisi, kendisinin tek olduğunu bildirir, ”Allah, kendinden başka hiçbir ilâh olmadığına şahitlik etti." (Al-i İmrân Suresi, 18) âyetinde bu ifade edilmektedir. Bu görüş, Zeccac'a aittir. Yahut da, emniyyet ve güven verendir. ”Enin", kişinin huzura kavuşması ve korkunun yok olmasıdır.
İbn Abbas (radıyallahü anh) şöyle der: ”El-Mü'min, insanları zulmünden emin kılan, iman edenleri azabından muhafaza eden, demektir. Bu mânâya göre ”mü'min", korkutmanın zıddı olan emniyet ve güven vermek demek olan ”îman" mastarından ism-i faildir. Nitekim bir âyette şöyle gelmiştir: ”O, kendilerini açlıktan doyuran ve korkudan emniyette kılandır."(Kureyş Suresi, 4)Gözetip koruyandır. Bu anlamı veren ”El-Müheymin" kelimesi ile ilgili olarak bazı âlimler dedi ki: ”Bu isim, mânâsı türetme kalıplarından yüce olan isimlerdendir. Yani mastardan türemiş bir kelime değildir. Tevilini ancak Allah bilir."
Bazı ilim ehli de dedi ki: ”Zararlardan son derece koruyup muhafaza eden mânâsına gelir.Araplar, kuşun yavrusunu himaye etmek için üzerlerine kanatlarını gerince ”heymene't-tâiru" derler."
Ebu'ssuûd Tefsirinde şöyle denmiştir: ”El-Müheymin; her şeyi gözetip koruyan demektir."Zerrûkî dedi ki: ”Lügat bakımından müsahade eden, gören demektir. Cenab-ı Hakk'ın şu âyeti bu mânâyı ifade eder: ”Ve ona şahitlik etmek üzere..." (Maide Suresi,48) Bu âyette geçen 'müheymin' kelimesi, şahitlik yapan, gören ve bilen mânâlarına gelir."
Bazıları da dedi ki: ”Korkunun zıddı olan ”enin" mastarından alınmış ”müfey'il" kalıbında bir kelimedir. Emniyette kılan, anlamındadır."
İmam-ı Gazâlî (radıyallahü anh) dedi ki: ”Allah hakkında ”müheymin" kelimesinin mânâsı, yarattıklarının amellerini, rızıklarını ve ecellerini gözetip idare eden demektir. Allah'ın yarattıkları üzerindeki gözetim ve idaresi; haberdar olmasıyla, hakimiyetiyle ve korumasıyladır. Bir şeyin asıl hüviyet ve mahiyetine gözcülük yapan herkes, ona hakimdir, onu koruyandır ve dolayısıyla onun üzerinde müheymin'dir. Görüp gözetmek, ilme bağlıdır. Hakimiyet kâmil bir kudrete bağlıdır. Muhafaza etmek de fiile aittir. Bu mânâları, kendi zatında toplayan müheymin ismidir. Bunları tam ve mutlak mânâda zatında toplayan yalnız Allah'tır. Bundan dolayıdır ki şöyle denilmiştir: ”Müheymin",Kur'ân'dan önceki kitaplarda da Allah'ın isimlerinden olarak zikredilmiştir,"Müheymin'in kulu o kimsedir ki, Cenab-ı Hakkın her şeyi müşahede edip gözettiğine yakın derecesinde iman eder. Böyle bir kul, kendi kalbini murakebe eder, hislerini duygularını, aza ve organlarını muhafaza eder, şeytana karşı tedbirli olur, Allah'ın kullarını murakabe ettiğini ve onları muhafaza ettiğini bilme şuurunda olur.
Kim Allah'ın müheymin olduğunu bilirse, O'nun azameti altında boyun eğer, her halinde O'nu gözetir. Allah'ın kendisinden haberdar olduğunu bilir ve böylece Allah'ın murakabesi makamında durur. Emrinde galip olandır.
Bir kısım ilim ehli dedi ki: ”Azız kelimesinin aslı şudur: Bir kimse üstün geldiği zaman Araplar ”azze" der. Buna göre Azîz, kendisine karşı gelmekten yüce olan kudretin sahibi demektir. Yahut bir şey az ve değerli olduğu zaman Araplar ”azze" der. Bu ikinci mânâya göre azîz, misli ve benzeri olmayan demektir. Cenab-ı Hakkın şu sözü gibi: 'O'nun benzeri hiçbir şey yoktur...' (Şûra Suresi,11)
İmam-ı Gazâlî (radıyallahü anh) dedi ki: ”Azîz, benzeri az olan, kendisine şiddetle ihtiyaç duyulan ve ulaşılıp elde edilmesi zor olan önemli şey demektir. Bu üç mânâyı kendisinde toplamayan şeye azîz denmez. Nice şeyler vardır ki varlığı azdır fakat önemi büyük olmadığı ve kendisine de ulaşmak zor olmadığı için azîz olarak isimlendirilmez. Nice şeyler de vardır ki, önemi büyüktür, yararı çoktur, benzeri de bulunmaz, fakat ona ulaşmak zor olmadığı için ona da azîz denmez. Meselâ güneş böyledir. Çünkü güneşin benzeri yok. Dünya da böyledir. Hem güneşin ve hem de dünyanın yararı çoktur, onlara ihtiyaç çok fazladır. Fakat bununla beraber azîz olmakla vazıflanmazlar. Çünkü bunları müşahede etmeye nail olmak zor değildir. Şu halde bir şeyin azîz olması için üç mânânın aynı anda bulunması lâzımdır. Sonra bu üç mânânın herbirisinde kemâl ve noksanlık vardır.
Varlığın azlığındaki kemâl, bire dönücüdür. Çünkü birden daha az yoktur. Bu bir öyledir ki, varlığının benzeri olması mümkün değildir. Bu ancak Allah'tır. Çünkü güneş her ne kadar var olarak bir ise de, imkânda bir değildir. Benzerinin olması mümkündür.
Değerde ve kendisine şiddetle ihtiyaç duyulmadaki kemâl, her şeyin her hususta, ona ihtiyaç duymasıdır. Hatta var olmasında, devamında ve sahip olduğu sıfatlarında bile... Bu kemâl, ancak Allah'a aittir."
İstediğini yaptırandır. Bu sözün karşılığı olan ”El-Cebbâr", yarattıklarını dilediği şeylere zorlayan kişi anlamındadır. Yani onları dilediği şeylere zorlayabilen zâttır. Yahut da yarattıklarının hallerini ıslah eden, düzelten, demektir.
İnsanların sıfatlarında kullanılan cebbar kelimesi, hak etmediği yüksek bir makamda olduğunu iddia etmek suretiyle noksanlığını gidermeye kalkan kişi mânâsına gelir. Bu sıfat, insanlar hakkında kınamayı ifade eder. Allah'ın bir sıfatı olarak kullanıldığında şu mânâyı ifade eder: Sayısız nimetleriyle insanların durumlarını ıslah edip düzelten, yahut hastalık, ölüm, öldükten sonra diriltmek gibi irade buyurduğu şeylere insanları kahren sürükleyen ve yapan Zât-ı Zu'l-Celâl Allah (celle celalühü) yalnız hikmetine göre zorlar.
Bu açıklamalara göre tam anlamıyla ”cebbar", her şeyde iradesi icbar ve zorlama yoluyla geçerli olan, fakat onda hiçbir kimsenin iradesi geçerli olmayandır.
Büyüklükte eşsizdir. El-Mütekebbir, ihtiyaç ve noksanlığı gerektiren her şeyden yüce olan zât, demektir. Yahut azameti ve büyüklüğü sonsuz olan zât, demektir.
Râğıb dedi ki: ”Tekebbür=Büyüklenme, iki şekilde olur: Birincisi, güzel fiillerin gerçekte çok ve başkalarının güzelliklerinden fazla olmasıdır. Bu mânâda Cenab-ı Hak, 'mütekebbir' sıfatıyla vasıflanmıştır. O'nun hakkında bu güzel bir sıfattır.
İkincisi, kişinin böyle olmadığı halde böyle imiş gibi tavır takınması ve kendini buna zorlamasıdır. Bu, insanların çoğunda görülen bir sıfattır. Bu durumda olan kişi kınanır. Bir hadis-i şerifte şöyle buyrulmuştur: 'Büyüklük, Benim örtümdür. Azamet, elbisemdir. Kim Benimle bu hususta çekişmeye kalkarsa, onu helak ederim ve kendisine hiç önem vermem.'“
Âlimlerden birisi şöyle söyledi: ”Mütekebbir ile müstekbir (büyük görünen, büyüklük tasyalan) arasındaki fark şudur: Mütekebbir, Cenab-ı Hakkın sıfatlarında olduğu gibi hak olan büyüklenmeyi göstermeye şâmil olduğu gihi, batıl ve haksız büyüklenmeyi açığa çıkarmaya da şâmildir. Nitekim bir âyette şöyle buyurulmuştur: 'Yeryüzünde haksız yere böbürlenenleri âyetlerimden uzaklaştıracağım...'" (A'râf Suresi,146)
Kibir, insanın kendisini başkasından büyük sanmasıdır. Tekebbür ise, bunu açığa vurnıasıdır. Nitekim Avar if isimli kitapta böyle izah edilmiştir.
İstikbâr, batıl olarak büyüklük taslamaktır. İblis hakkında bu kelime kullanılarak gelen Cenab-ı Hakkın şu âyetinde ve başka âyetlerde olduğu gibi: ”İblis büyüklük tasladı ve kâfirlerden oldu." (Sâd:74) Nitekim Kur'an'da ve Hadis'te bu kelimenin kullanıldığı mânâları bulman mümkündür.
Es'iletü'l-Mukhame isimli kitapta şöyle denilmektedir: ”Allah'ın isimlerinden olan mütekebbirin mânâsı nedir? Şüphesiz tekebbür, insanlar hakkında kötü bir sıfattır. Bu sorunun cevabı şöyledir: Mütekebbir'in anlamı Allah'ın kendisine yakışmayan her şeyden büyük ve yüce olmasıdır. Bu mânâ, Kibriya'dır yani büyüklüktendir. Tekebbürden yani büyüklennıekten değildir. Yücelikte mübalâğadır. Allah hakkında kibriyâ, başkasına boyun eğmeye tenezzül etmemektir. Bunun içindir ki, insanlar hakkında bu sıfat, yasaklanmış kötü bir sıfattır. Allah hakkında ise, övgüye lâyık iyi bir sıfattır."
Bazı alimler dedi ki: ”Mütekebbir, başkasını, kendisine nisbetle hakir ve aşağı gören kimsedir. Böyle bir insan başkasına, efendinin kölesine baktığı gibi bakar. Mutlak mânâda böyle bir sıfat ancak Allah hakkında düşünülür. Çünkü Allah (celle celalühü), kendisinden başka varlıklara kıyasla, her yönüyle azamet ve büyüklükte eşsizdir. Bunun içindir ki, bu kelime Allah'tan başkası hakkında kınama dışında kullanılmaz. Çünkü bu, kendisinde olmayan meziyetleri varmış gibi göstermede zorlama ifade eder. Rasûl-i Ekrem (sallallahü aleyhi ve sellem) şöyle buyurmuştur: 'Cennet ile cehennem tartıştı, cehennem dedi ki: Bana cebbarlar ve büyüklük tas layan lar girecektir. Cennet dedi ki: Bana da zayıflar ve yoksullar girecektir. Bunun üzerine Cenab-ı Hak cehenneme buyurdu ki: 'Sen benim azabımsın, seninle dilediğime azabederim.' Cennete de buyurdu ki: 'Sen de benim rahmetimsin. Seninle dilediğime merhamet ederim. Her ikiniz de dolacaksınız.' '"
Kim Allah'ın yüceliğini ve azametini bilirse, tevazuya yapışır ve alçak gönüllü olma ahlâkından ayrılmaz. -Allah, müşriklerin şirkinden münezzehtir. Bu cümle, müşriklerin şirk koştukları şeylerden Cenab-ı Hak'kı tenzihtir. Yahut da kendisine hiçbir varlığın ortak olamayacağı sıfatları saymanın arkasından, müşriklerin şirk koşmalarından Allah'ı tenzihtir. Buna göre anlam şöyle olur: Allah'ı mutlak tesbih edin. Kâfirlerin ortak koştukları yaratıklardan Allah'ı tam anlamıyla tenzih edin. Cenab-ı Hak, büyüklüğünün sonsuzluğunu açıklamak için bu cümleyi getirdi. Veya Allah'ın sonsuz büyüklüğünü ve nihayetsiz yüceliğini ifade eden kevnî yani fizikî âyetlerini gözleriyle gördükten sonra O'na şirk koşmanın hayreti gerektiren bir şey olduğunu ifade etmek için gelmiştir.
24.Ayet:”O, takdir eden, yaratan, dır. Yani eşyayı, hikmeti gereğince ve iradesine uygun şekilde takdir edendir. ”Halk etmek" her ne kadar bir takdir ve ölçü ile var etmek mânâsında yaygın ise de asıl mânâsı, takdir etmektir. Bu isterse bir meniden insanın ve diğerlerinin yaratılması gibi maddeden; isterse göklerin ve yerin yaratılması gibi yoktan var etmek olsun. ”El-Bârî", eşyayı her türlü bozukluk ve karışıklıktan uzak ve mükemmel yaratandır. ”Ber"; olgun bir maslahatın ve nihayetsiz hikmetin gerektirdiği şekilde, her türlü noksanlık ve bozukluktan yüce olan yaratanın yaratması ve var etmesidir.
Yaratıkları şekillendiren Allah'tır. ”El-Müsavvir", irade ettiği şekilde, varlıkların şekillerini ve keyfiyetlerini icad edendir. Yavruları annelerin rahimlerinde ayrı ayrı şekillerle ve renklerle şekillendirmesi böyledir. Tasvirin mânâsı, yarattığını muayyen şekillerle ve diğerlerinden ayıran suretlerle şekillendirmektir.
Râğıb dedi ki: ”Suret, varlıkların kendisiyle birbirinden farklılık kazandıkları özelliklerdir. Bu somut olur, insanın sureti gibi. Soyut olur, akıl ve diğer manevî varlıklar gibi."
Özet olarak deriz ki: Bu âyet-i kerimede ”Halik", kâinatın nizamına uygun bir hikmet üzere takdir eden zât demektir. ”Bârı", bu takdire göre icad eden, var edendir. ”Müsavvir", kâinatın ve tüm yaratılanların şekillerini orjinal bir şekilde meydana getirendir. Şöyle ki: Bu şekillerle özellikleri meydana gelir ve olgunlaşmaları tamamlanmış olur. İşte bu izahla ”hâlık" ile ”bârı" arasındaki tertibin hikmeti ortaya çıkmış oldu.
Tasvirin yaratmayı, yaratmanın takdiri gerektirmesi; mevkufun (bir şeye bağlananın), mevkufun aleyhi (kendisine bağlananı) gerektirmesi gibidir.
Nitekim İmam-ı Gazâlî şöyle demiştir: ”Bazen bu isimlerin aynı mânâya gelen eş anlamlı kelimeler olduğu ve hepsinin de, yaratmak, var etmek mânâsına geldiği sanılır. Böyle olması doğru olmaz. Doğrusu şudur: Yokluktan varlığa çıkan her şey evvela takdire muhtaçtır. İkinci olarak, takdire uygun şekilde yaratmaya, sonra üçüncü olarak da şekil vermeye muhtaçtır. Cenab-ı Allah (celle celalühü), takdir edici olması yönünden ”Hâlık"dır. Yoktan var etmesi yönünden ”Bârı" (eşsiz yaratan)dir. Yoktan benzersiz yarattıklarını en güzel tarzda tasvir edip şekillendirmesi cihetinden de ”Müsavvir" ve mûciddir. Bu, bir binanın yapılmasına benzer. Çünkü bina yapılmadan önce projeyi çizecek bir mukaddire, mühendise ihtiyacı vardır. Mühendis gerekli malzeme ve kaplayacağı sahanın hesabını yapar, projeyi çizer. Sonra resme döker, şekillendirir. Sonra binanın kaba inşaatını meydana getirecek ustalara ihtiyaç duyulur. Sonra binanın içini ve dışını süsleyip nakşedecek sanatkârlara sıra gelir.
Hâlbuki Allah'ın fiillerinde durum böyle değildir. Allah hem dakdir edip projeyi çizendir, hem var edendir, hem de nakşedip süsleyendir."
"Halik" ismi, ”Bârı" isminden önce zikredildi. Çünkü irade ve takdir, kudretin tecelli edip etki yapmasından evveldir. ”Bârı" ism-i şerifi de ”Müsavvir" ism-i şerifine takdim olundu. Çünkü zâtı var etmek, sıfatları var etmekten evveldir.